برخلاف معنای ذاتی «وفاق»، دیدگاه‌ها درباره آن متفاوت و گاه متعارض است. از دید «سیدحسین مرعشی»، وفاق باید معطوف به ارتباط دولت با رهبری باشد و جز آن اصالتی ندارد. از نگاه «سیدشهاب‌الدین طباطبایی»، به دلیل تجربه‌های دوران یکدست‌سازی و خالص‌سازی، باید از دعوای جناحی و حزبی دوری کرد.
تلاقی تقاطع و مواجهه آرا، نظرات، حرف‌ها، ایده‌های کارشناسان، افراد صاحب نظر و برخوردار از ایده و نظر نسبت به مسائل مهم روز جامعه و کشور است.
میثم ملایری همبستگی انلاین این برنامه تلاقی ایرنا به دنبال پاسخ این پرسش است که «دولت آقای پزشکیان در شرایط کنونی چه باید بکند؟»؛ برنامه‌ای که در آن «سیدحسین مرعشی» فعال سیاسی و دبیرکل حزب کارگزاران و «سیدشهاب‌الدین طباطبایی» عضو حقیقی شورای اطلاع‌رسانی دولت و دبیرکل حزب ندای ایرانیان حضور یافتند.
در ادامه، مشروح سخنان مهمانان برنامه تلاقی در پاسخ به پرسش‌های ایرنا را می‌خوانید:
فاصله گرفتن از رهبری خطای راهبردی است
ایرنا: مستحضرید در مقاطعی عدم همراهی برخی نهادهای حاکمیتی با خواسته و برنامه‌های دولت‌ها نزد نخبگان و عامه مردم احساس انسداد سیاسی، احساس کم‌دولتی یا احساس بی‌دولتی به وجود می‌آورد. مثلا همزمان، شاهد حذف یا کنار گذاشتن آقایان ظریف و همتی بودیم و همان زمان در بحث مذاکره با غرب و آمریکا هم به هر حال انسدادهایی پیش آمده بود؛ به عنوان مثال، مقطعی بود که بسیاری در فضای مجازی از پایان پروژه وفاق و مجلس ختم وفاق صحبت کردند. حتی بزرگوارانی مثل جناب آقای مرعشی و دوستانشان در آن مقطع انتقادات زیادی را مطرح می‌کردند. اکنون با آغاز مذاکرات هم برخی در حال رویافروشی هستند یا فقط هشدار و انذار می‌دهند، هر چند که از پسِ چالش‌ها، تجربه‌ها، رویاها و هشدارها هم برنمی‌آیند. در این شرایط حساس، دولت آقای پزشکیان به نظر شما گرامیان چه باید بکند؟ اجازه بفرمایید از آقای مرعشی شروع بکنیم!
مرعشی: پس از پیروزی آقای پزشکیان دو مطلب را در دیدارهایی که داشتیم تاکید کردم. خوشبختانه ایشان خیلی دقت و مراعات کردند؛ اولین موضوعی که من براساس تجربه طولانی‌ام به عنوان یک کنشگر سیاسی مسائل از دولت‌های آقایان مهندس موسوی، هاشمی‌و خاتمی تا امروز که در خدمتتان هستیم، اینجانب در جریان مسائل یا مسئولیت رسمی‌داشتم و تعقیب می‌کردم.
مرعشی: اولین توصیه بنده به آقای پزشکیان این بود که از رهبری فاصله نگیرند. این شاید مهم‌ترین خطای راهبردی مجموعه دوستان اصلاح‌طلب ما درگذشته بود
اولین توصیه بنده به آقای پزشکیان این بود که از رهبری فاصله نگیرند. این شاید مهم‌ترین خطای راهبردی مجموعه دوستان اصلاح‌طلب ما درگذشته بود. بالاخره یک رکنی است. در قانون اساسی مستقر اختیارات کافی هم دارد به اضافه اینکه شخص حضرت آیت‌الله خامنه‌ای آخرین نفر از نسل حواریون دوره امام (ره) است. از میان حواریون امام امروز با فقدان آقایان هاشمی، بهشتی، مفتح، آقای منتظری و خیلی از بزرگان از جمله آقایان اردبیلی، باهنر و رجایی مواجهیم.
آقای خامنه‌ای اکنون نماینده یک نسلی از نیروهای انقلابی هستند که حلقه یک انقلاب امام بودند، منحصر به فرد بودن و نقش ایشان به اضافه جایگاهی که در قانون اساسی دارند، اهمیت اساسی دارد. من از ابتدا به این مطلب تاکید داشتم که خوشبختانه ایشان به خوبی این سیاست را دنبال کردند.
دومین مساله‌ای که بر اساس تجربه و از نظر کارشناسی مورد تایید خیلی از دوستان ما بوده و به آقای پزشکیان هم تاکید شد اینکه مسائل ایران که عمدتا مسائل اقتصادی است و فشار را متوجه مردم می‌کند این موضوعات بدون حل‌وفصل مسائل بین‌المللی و سیاست خارجی ایران راه به جایی نمی‌برد که خوشبختانه امروزه، با همت آقای پزشکیان و وزیر محترم امور خارجه و تحت رهبری‌های رهبر معظم انقلاب، دریک فضایی قرار گرفته‌ایم که سایه شوم جنگ از سر ایران و ملت ایران کاملا کنار رفته و افق روشنی برای همکاری‌های بین المللی رقم خورده است.
سه گروه از شرایط موجود بسیار عصبانی‌اند
در شرایط فعلی سه گروه بسیار عصبانی هستند. اول از همه ضدانقلاب خارج از کشور. آنها خیالبافی کرده بودند و تصورشان این بود که ترامپ قصد دارد همه امکانات ایران را مورد هدف قرار دهد و کل برنامه هسته‌ای ایران را نابود کند.
دوم هم نتانیاهو و سوم گروه‌های تندرو داخلی که با هر نوع مذاکره‌ای مخالفت می‌کردند و اکنون مشخص شد که مذاکره چقدر می‌تواند برای کشورکارگشا باشد. به نظر من آقای پزشکیان الان در موقعیت خیلی خوبی قرار دارد. با این دو توصیه‌ای که به ایشان شده بود و دو کاری که باید می‌کردند و ایشان همت کردند اکنون کشور مهیا می‌شود برای فراتوافق.
دولت سعی دارد، برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اصلاحات ساختاری در دولت را پیگیری کند. به فرموده شما عدم وجود آقای همتی و ظریف به ضرر است اما بنیان جمهوری اسلامی مستحکم است.
طباطبایی: ما در کنار برجام باید برکار داشته باشیم؛ برنامه‌ای برای کارآمدی ایران و تا این اتفاق نیافتد، اصلا شما فرض کنید فردا ارتباط برقرار شد، همه این کارها به سیستم داخلی و به یک بازتعریف خیلی جدی نیاز دارد
فرصت کم‌نظیری در تاریخ جمهوری اسلامی‌اتفاق افتاده است
ایرنا: آقای طباطبایی من همین سوال را از شما می‌پرسم با این تبصره؛ آنچه که آقای مرعشی فرمودند در مورد رضایت از مذاکرات و وقتی که این مذاکرات نباشد و ارتباط با غرب نباشد هیچ‌کاری پیش نخواهد رفت؛ جنابعالی این را هم اضافه بفرمایید که این موضوع الزاما به معنای گره خوردن امور به اراده غرب است؟ آیا منظور ما این است که اگر با آنها بتوانیم ارتباط بگیریم اوضاع بهتر و درغیر این صورت بدتر خواهد شد؟
طباطبایی: من از بحث آخرتان آغاز می‌کنم البته با ذکر یک مثال. شخصی انگشتانش شکسته بود و گچ گرفته بودند. پزشک گچ دستش را بازکرد و گفت انگشتانت خوب جوش خورده، از فردا می‌توانی پیانو بزنی. آن شخص خیلی خوشحال شد و گفت خدا خیرت بدهد من قبل از زمانی که دستم شکسته بود، قادر به نواختن پیانو نبودم و اکنون با این گچ‌کاری که شما کردید، می‌توانم پیانو بنوازم. این حکایت ما است.
واقعیتش من با برخی دوستان درباره رابطه با آمریکا و مذاکره شاید مختصری فاصله‌ای داشتم. همان زمان که برجام پیش می‌رفت دوستان از بنده بارها مصاحبه گرفتند. قبلا هم گفته‌ام ما در کنار برجام باید برکار داشته باشیم؛ برنامه‌ای برای کارآمدی ایران و تا این اتفاق نیافتد، اصلا شما فرض کنید فردا ارتباط برقرار شد، همه این کارها به سیستم داخلی نیاز دارد و به یک بازتعریف خیلی جدی نیاز دارد. در آن زمان هم بنده عقیده داشتم به هر حال نسل جوان‌تری هست که با دنیا ارتباط دارد و البته آن زمان هنوز تا این حد ارتباطات گسترده شبکه‌های مجازی نبود و اطلاعات انسان‌ها هم شاید این طور نبود.
ما راجع به این موضوع بحث داریم. البته که حتما کمک می‌کند به شرایط کشور. طی این چند روز اخیر مشاهده کردید مذاکرات در نرخ دلار چقدر تاثیر داشت. من فکر می‌کنم جو روانی و امیدواری که ایجاد می‌شود، این پیشران اتفاقاتی است و تصمیماتی که اتفاقا سخت است و دولت باید بگیرد.
من درباره دو موضوعی که آقای مرعشی فرمودند می‌خواهم بگویم یک فرصت کم‌نظیری در تاریخ جمهوری اسلامی اتفاق افتاده است. هماهنگی بین دولت و سایر نهادهای حاکمیتی که تقریبا کم سابقه بوده، فرصتی است که در اختیار همه قرار گرفته است. نه تنها دولت بلکه نهادهای مدنی، احزاب و گروه‌های سیاسی همه باید در خدمت این فرصت باشند. موضوع اصلی که گفتید دولت چه باید بکند؟ من فکر می‌کنم پروژه وفاق جزء اصلی‌ترین دستور کاری است که دولت با همه نقدهایی که به آن وارد می‌کنند، دارد.
وفاق هدف نیست بلکه ابزاری است برای تامین رضایت مردم و توسعه کشور
به عقیده من اصلا وفاق خودش هدف نیست. ممکن است درمرحله اول تا جایی به آن وفاق مورد نظر برسد اما در انتها ابزاری است برای رسیدن به یک هدف؛ آن هم تحصیل رضایت مردم و پیشرفت و توسعه کشور. مردم دیدگاهشان با ما سیاسیون متفاوت است . آنها درخصوص وفاق بی‌طرف هستند.
مرعشی: آقای پزشکیان با طرح موضوع وفاق سعی کرده دولتش را از گردنه‌های سخت عبور دهد. این قابل درک و قابل فهم است ولی این را به عنوان یک منش سیاسی مطلوب نمی‌توان تبلیغ کرد و بگوییم چیز خوبی شده است
در واقع مردم منتظرند نتیجه وفاق را ببیند که چه دستاوردی برایشان دارد. اگردستاورد مثبت بود و نتیجه حاصل شد، همان طورکه مشاهده کردید در این چند روز اخیر شاهد دستاوردهای وفاق بودیم که اتفاق افتاد؛ وفاق در سطح ملی که منجر شد به تعامل مثبت با دنیا. اگر مردم طعم تجربه خوب وفاق را بچشند حتما موافقان وفاق بیشتر خواهد بود تا مخالفان.
ایرنا: شما اگه توضیحاتی باقی مانده، بفرمایید. اگر موافقید به بحث اجماع ملی و وفاق به عنوان پروژه اصلی دولت پزشکیان بپردازیم. کاستی‌ها و قوت‌هایش را بفرمایید از نظر خودتان و اینکه وفاق برای وفاق؟ یا برای حل مساله‌های مهم؟ آن هم در شرایطی که همه ناترازی‌ها بر دوش مردم سنگینی می‌کند؛ ناترازی‌های انرژی و آب و … . حالا وفاق در این شرایط چگونه باید باشد و کاستی‌ها و قوت‌هایش تاکنون چه بوده است؟
مرعشی: نظر من درخصوص وفاق با نظر آقای طباطبایی متفاوت است. اگر مقصود این باشد که در سطح رابطه دولت با رهبری است؟ غیر از این راهی نداریم چون حکم قانون اساسی یعنی در قانون اساسی رئیس جمهور، قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه در ذیل رهبری و در چارچوب سیاست‌های رهبری حرکت می‌کنند. الزاما اینجا باید وفاق وجود داشته باشد. یعنی یه وقت هست که می‌گوییم یک جناح، یک کمپینی، یک گروهی در انتخابات بر گروه دیگری پیروز شده‌اند، حالا از سراجبار باید وفاق انجام شود زیرا مجلس را تحت اختیار خود دارند و نهادهای حاکمیتی را دارند. چاره‌ای هم نیست. این هم قابل فهم و قابل درک است، ولی اصالت ندارد.
وفاق برای توسعه موثرتر است یا رقابت؟
من بارها گفتم که اگر هدف ایجاد یک نظام کارآمد اداری و سیاسی باشد و اگر هدف از آن نظام کارآمد سیاسی حل و فصل مسائل ایران و توسعه و عبور ایران از مرحله توسعه‌نیافتگی به یک ایران توسعه‌یافته باشد، اتفاقا رقابت بیشتر از وفاق موثر است. رقابت لازمه توسعه است و افزایش کارآمدی، محصول توسعه است. لذا این بخشش را من خیلی می‌پسندم که آقای پزشکیان وقتی که بالاخره دو سوم نمایندگان مجلس حداقل در کمپین مخالف ایشان در انتخابات بودند پس با این مجلس و این نظام حکومتی که داریم آقای پزشکیان با طرح موضوع وفاق سعی کرده دولتش را از گردنه‌های سخت عبور دهد. این قابل درک وقابل فهم است. ولی این را به عنوان یک منش سیاسی مطلوب نمی‌توان تبلیغ کرد و بگوییم چیز خوبی شده است. وفاق در دفاع از منافع ملی و وفاق در حد کارکرد نهادهای حاکمیت ذیل سیاست‌های کلی رهبری مطلب معقول و قابل فهمی است ولی وفاق در حد اینکه حالا فرقی نمی‌کند چه کسی و کدام کمپین برنده باشد. ممکن است بگوییم ضرورت دارد که این کار را بکنیم ولی اصالت ندارد . می‌توان به عنوان ابزار استفاده کرد برای بهبود امور کشور.
کشور با یک تفکر، دسته و جناح اداره نمی‌شود/ یکدست‌سازی و خالص‌سازی قبلا تجربه شده است
ایرنا: آقای طباطبایی فکر می‌کنم نظر شما درباره وفاق متفاوت باشد. به نظرم می‌آید دولت وفاق را فراتر از این دیده و برای حل مسائل بنا بر تجارب گذشته به این نتیجه رسیده باید راه‌هایی برود که حتی انتقادهایی هم به خودش ببیند ولی به قول شما با حل مسائل پاسخ بدهد برای آن موارد.
طباطبایی: اختلاف در اصل و نتیجه وفاق وجود ندارد بین هیچ کدام . به نظرم هیچ کدام از مردم ایران سر این اختلافی ندارند چون می‌خواهند موضوعات و مسائل اصلی کشور حل بشود با هر روشی. به نظرم راجع به مفهوم وفاق و آنچه که برداشت می‌شود باید برگردیم به آنچه که در ذهن مولف ایده شکل گرفته است. آقای پزشکیان پارسال مردادماه در جمع هواداران خودشان سه محور را اشاره کردند؛ درخصوص اینکه اگر می‌گویند وفاق و از اختلاف دوری کنیم، اول از اختلافاتی که برپایه مواضع شخصی و حتی جناحی است دست برداریم. تعبیر ایشان این بود که بر پایه نفسانیت شکل گرفته که حالا می‌تواند شخصی باشد یا حزبی، دعوا نکنیم.
طباطبایی: در گفتمان عقلانیت که آقای دکتر پزشکیان داشتند درباره بخشی از وفاق می‌گویند ما باید سنجش مستمر داشته باشیم از نتایج اقدامات که چطور به دستاوردهای مورد توافق برسیم
دوم، تجربه کردیم که کشور با یک تفکر، دسته و جناح اداره نمی‌شود که همان یکدست سازی و خالص‌سازی قبلا تجربه شد. مورد دیگر اینکه کابینه‌ای متشکل از افراد باسابقه، باتجربه و صادق انتخاب بشوند به سمت اجرای سیاست‌های کلی نظام . این هم بارها تکرار شده بود. در گفتمان عقلانیت که آقای دکتر پزشکیان داشتند این بخش از این وفاق را آنجا توضیح می‌دهد. می‌گویند ما باید سنجش مستمر داشته باشیم از نتایج اقدامات که چطور به دستاوردهای مورد توافق برسیم.
ما سر دستاوردها اول باید به توافق برسیم. من فکر می‌کنم ایده ای که آقای پزشکیان مطرح کردند و تاکنون هم دنبال کرده، بدون دست برداشتن از هویت و اصالت آن گفتمان و تفکر و بدون عقب‌نشینی از اهداف و ایده‌ها و برنامه‌ها بوده مثل موضوع قانون عفاف و حجاب و فیلترینگ. شما به گذشته اشاره می‌کنید. البته باید درس بگیریم. خیلی لازم نیست واردش بشویم، بیشترش را در آینده ببینیم که چکار بکنیم. من زیر پروژه وفاق اگه بخواهم خیلی خلاصه توضیح بدهم ایده‌ای است که سال‌ها گروه‌های مختلف درباره کارکردن پیرامون پروژه وفاق صحبت کرده‌اند. اگر بخواهیم وفاق را استراتژی بگیریم، در یک مقطعی تاکتیکش گفت‌وگو است. ما همچنان گفت‌وگو بلد نیستیم. ما همچنان وقتی که می‌خواهیم بشینیم سر یک موضوع مشخص مورد توافق، حتی راجع به آن هم درسطح ملی و کلانش گفتگو بکنیم، باز دچار حاشیه‌هایی می‌شویم .
یکی از مقدمات گفت‌وگو و وفاق، اعتمادسازی است
در دولت کار را شروع کردیم؛ بخشی از کاری که انجام می‌دهیم این است که این الف‌بای گفت‌وگو را در حال مرتب کردن هستیم. این الف‌بای گفت‌وگو بین جریانات مختلف به همان وفاقی می‌رسد که برای آن دستاوردها لازم است و آقای مرعشی بهتر از همه ما می‌دانند که یکی از مقدمات گفت‌وگو و وفاق اعتمادسازی است؛ همان توصیه‌ای که ایشان کردند در روزهای اول بر مبنای اعتمادسازی بود؛ یعنی یکی از نکات کلیدیش این بود که این خودش یکی از آن ابزارهای وفاق است.
شهریورماه امسال یک سنجش در سطح ملی یعنی در استان‌ها راجع به استانداران و راجع به مقامات محلی از مردم و ذی نفعان انجام بشود؛ در سطح کلانش هم همین طور. آیا کسانی که منصوب شدند برای رسیدن برای آن حد دستاورد از وفاق در راستای آن هدف مشخص حرکت کردند؟ حالا با ضریب خطایی که به هر حال همه داریم. به هر حال در شرایط غیرعادی هم حتما این یک ضریبی می‌خورد. به نظرم آن وقت شاید در یک سال اول ما می‌توانیم یک ارزیابی از موضوع بکنیم.
