تحلیلگران سیاست خارجی در پاکستان علیرغم تنش های مرزی از تعامل مجدد با ایران حمایت کرده اند. پاکستان با هند و افغانستان دارای مرزهای مشکل است. ملیحه لودی، دیپلمات کهنه کار پاکستانی به الجزیره می گوید که داشتن یک رابطه عادی و باثبات با ایران برای پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و همچنان هست.
در سفر ابراهیم رئیسی به پاکستان چه می گذرد؟/ از تعریف نقشه راه مشترک برای مبارزه با تروریسم تا تلاش برای توسعه تجارت رسمی دوجانبه / لاهور و کراچی میزبان رئیس جمهور ایران
به گزارش همبستگی، بامداد دوشنبه سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور سفر دو روزه خود به پاکستان را آغاز کرد. سفری در میانه تحولات متعدد و متنوع منطقه ای از ادامه جنگ غزه تا نخستین رویارویی نظامی مستقیم جمهوری اسلامی ایران با رژیم اسرائیل و قرار گرفتن دو طرف در آستانه جنگی تمام عیار و البته حاشیه هایی در روابط امنیتی و سیاسی تهران و اسلام آباد.
سفر رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران به جمهوری پاکستان قریب به سه ماه پس از حمله ایران به پاکستان با عنوان مبارزه با گروه های تروریستی و همچنین پاسخ نظامی اسلام آباد به این حمله انجام شد. اتفاق هایی که به نظر میرسد دو کشور بلافاصله از عهده مدیریت آن برآمده و اکنون میزبانی اسلام آباد از ابراهیم رئیسی نیز تلاشی برای صحه گذاشتن بر عبور دو طرف از تنش رخ داده و اراده سیاسی آنها برای بهبود روابط در حوزه های سیاسی، امنیتی و البته اقتصادی است.
ابراهیم رئیسی در آغاز سفر پاکستان را از کشورهای مهم جنوب آسیا و دارای روابط دیرینه تاریخی و تمدنی با ایران دانست و تاکید کرد که ایران در راستای سیاست همسایگی و توسعه روابط با کشورهای اسلامی و همسو، علاقمند به ارتقای روابط با کشور پاکستان است.
رئیس جمهور پیش از ورود به اسلام آباد گلایه خود از عدم توازن در رابطه سیاسی و اقتصادی را بیان کرده و گفت: سطح روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به میزان سطح روابط سیاسی نیست و هدف‌گذاری 10 میلیارد دلاری مبادلات تجاری و اقتصادی با توجه به ظرفیت‌های قابل توجه دو کشور تعیین شده است.
رئیسی با گریزی کوتاه به بحران امنیتی پیش آمده میان دو همسایه در چندماه اخیر گفت: ما امنیت پاکستان را امنیت خود می‌دانیم و معتقدیم تثبیت و ارتقای امنیت نقاط مرزی به نفع دو کشور و دو ملت خواهد بود.
دیدار با نخست وزیر، رئیس جمهور و سفر به لاهور(قلب فرهنگی) و کراچی(قلب اقتصادی) و همچنین دیدار با علما، نخبگان، تجار و فعالان اقتصادی از جمله برنامه های رئیسی در این سفر دو روزه است. در این سفر وزیر امور خارجه، وزیر کشور، وزیر دفاع، وزیر مسکن، وزیر صنعت، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر بهداشت رئیسی را همراهی می کنند.
استقبال از ابراهیم رئیسی و هیأت عالیرتبه از مقامات اقتصادی و سیاسی همراه او از سوی محمد شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان در محل کاخ نخست وزیری انجام شد. نخستین برنامه رئیسی دیداری خصوصی با «محمد شهباز شریف» و آصف علی زرداری ، رئیس جمهور و سپس شرکت در نشست مشترک هیأت‌های عالیرتبه دو کشور بود.
از کاشت نهال دوستی تا نامگذاری خیابانی به اسم «ایران»
پس از انجام مراسم استقبال رسمی از رئیسی از سوی محمد شهباز شریف نخست وزیر پاکستان، مقامات ارشد دو کشور با یکدیگر نهال به نشانه دوستی دو ملت در کاخ نخست وزیری پاکستان کاشتند.
ابراهیم رئیسی و شهباز شریف بعد از ظهر روز دوشنبه در ادامه برنامه‌های دوجانبه از لوح یادبود نامگذاری یکی از خیابان‌های اصلی و بزرگ شهر اسلام‌آباد که از مقابل پارلمان پاکستان آغاز می‌شود، به نام ایران رونمایی کردند.
همچنین در مراسم استقبال شهباز شریف از ابراهیم رئیسی، نخست وزیر پاکستان با اشاره به ضرورت توسعه هرچه بیشتر رابطه دو همسایه شعری از دهلوی خواند : وداع و وصل جداگانه لذتی دارد / هزار بار برو، صدهزار بار بیا.
ایران و پاکستان
تاکید بر وحدت جهان اسلام و نمایش اراده دوجانبه برای مبارزه با تروریسم
مهم ترین محورهای سخنان ابراهیم رئیسی در دیدارهایش با وزیر خارجه، نخست وزیر و رئیس جمهور پاکستان به شرح زیر بود:
اگر همه کشورها و ملل اسلامی با یکدیگر وحدت داشتند، رژیم صهیونیستی نمی‌توانست تا این حد به فلسطینیان مظلوم، بی‌گناه و بی‌دفاع غزه ظلم کند. صهیونیست‌ها از اختلافات میان کشورهای اسلامی سوءاستفاده می‌کنند، لذا در برابر راهبرد دشمن برای تداوم اختلاف میان امت اسلامی، راهبرد ما وحدت است.
ما با کشور دوست و برادر و همسایه مان پاکستان فقط به عنوان دو کشور همسایه مطرح نیستیم روابط دو کشور روابط تاریخی تمدنی و عمیق اعتقادی و دینی است امری که ملت بزرگ ایران را با مردم بزرگ پاکستان پیوند می دهد اعتقادات است این پیوند ناگسستنی است.
ظرفیت های بسیاری بین ایران و پاکستان هست که تبادل این ظرفیت ها در جهت منافع دو کشور و ملت می تواند به کار گرفته شود در نشست هایمان با نخست وزیر و دولت تصمیم گرفتیم در حوزه های اقتصادی سیاسی تجاری و فرهنگی و همه سطوح روابط خود را ارتقا بخشیم.
هر دو در مبارزه با ناامنی ها جرایم سازمان یافته مواد مخدر و انواع ناامنی ها مصمم هستیم و این نگاه مشترک هر دو کشور است در یک کلمه دفاع از حقوق بشر محور همکاری های دو کشور است چه همکاری های دو جانبه چه منطقه ای و چه بین المللی.
ممکن است برخی همکاری های دو کشور را نپسندند مهم نیست مهم ان است که تداوم همکاری های دولت های دو کشور به نمایندگی از مردم آنها ادامه یابد و مصممیم این همکاری ها را در سطح بالا ارتقا ببخشیم.
سطح روابط اقتصادی و تجاری دو کشور قابل قبول نیست و تصمیم گرفتیم این روابط در گام اول ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
مرز دو کشور که طولانی است را یک فرصت می دانیم و معتقدیم در جهت رفاه دو ملت به ویژه مرزبانان به کار گرفته شود. سفر کوتاه من و نخست وزیر به مرزها برای بازدید و توسعه بازارچه های مرزی بود و این کار می تواند افزایش یابد. گام های برداشته شده کافی نیست و باید این گام ها در جهت امنیت مرز و رفاه مردم دو کشور ادامه یابد.
تقویت همکاری‌های ایران و پاکستان به عنوان دو کشور اسلامی مهم منطقه می‌تواند در حل مشکلات منطقه موثر باشد، در مقابل، حضور بیگانگان در منطقه نه تنها کمکی به حل مشکلات نمی‌کند بلکه خود باعث ایجاد مشکلات پیچیده‌تر خواهد شد.
ایران و پاکستان
تاکید بر موضع یگانه اسلام آباد با تهران در قبال فلسطین
شهباز شریف نخست وزیر پاکستان نیز در دیدار با ابراهیم رئیسی بر ضرورت توسعه همه جانبه روابط تاکید کرده و از مواضع ایران چه در قبال مردم کشمیر و چه در مقابل ظلم به مسلمانان غزه قدردانی کرد . مهم ترین محورهای سخنان شریف به شرح زیر است:
هر دو کشور نگرانی خود را درباره کشتار مردم غزه اعلام و درباره آن گفت‌وگو کردیم و یکصدا اسرائیل را محکوم کرده و از کشورهای جهان درخواست می‌کنیم که هر چه سریعتر این اقدام نظامی را به پایان برسانند. راه حل عادلانه، تفصیلی و دیرپا برای مسئله فلسطین لازم است. پاکستان پشتیبانی از فلسطین را مشروط نمی‌کند و به همکاری با ایران تا تشکیل کشور فلسطین به پایتختی قدس ادامه می‌دهد.
از آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم ایران که پشتیبان حق آزادی‌خواهی مردم کشمیر را در نظر داشتند، تشکر می‌کنم.
جناب آقای رئیس جمهور! شما در فقه و حقوق دانش دارید؛ ما در زمینه بهبود زندگی مردم کشورهای خود با داشتن اصول برای فروغ آنها همکاری خواهیم کرد.
پیشرفت هر کدام از دو کشور ایران و پاکستان باعث پیشرفت متقابل کشور دیگر خواهد شد. ما با توجه به مرزهای طولانی مشترک میان دو کشور، بر مبارزه قاطع با تروریسم و تلاش برای ارتقای امنیت در مناطق مرزی و همچنین ایجاد رونق اقتصادی در مناطق مرزنشین از طریق گسترش بازارچه‌های مرزی تاکید داریم.
گسترش همکاری‌های اقتصادی ایران و پاکستان در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی می‌تواند به تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور بیانجامد.
امضای 8 سند همکاری، توافق نامه و یادداشت تفاهم بین دو کشور
در ادامه برنامه های ابراهیم رئیسی در اسلام آباد، مقامات دو کشور پس از برگزاری نشست مشترک هیئت‌های عالیرتبه در حضور رئیس جمهور ایران و نخست وزیر پاکستان 8 سند همکاری در بخش‌های مختلف تجارت، علم و فناوری، کشاورزی، بهداشت، فرهنگ و مسائل حقوقی و قضایی به امضاء رساندند.
«ایجاد مناطق آزاد تجاری در گذرگاه‌های مرزی مشترک»، «همکاری در بخش سینما و رسانه»، «همکاری در بخش بهداشت دامی»، «همکاری‌های امنیتی»، «همکاری در بخش تعاون و رفاه اجتماعی»، «همکاری در بخش استاندارد» و «همکاری در بخش حقوقی و معاضدت قضایی در امور مدنی و تجاری» از مهم‌ترین اسناد همکاری میان دو کشور بود که از سوی وزرای راه و شهرسازی، دادگستری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد کشاورزی و روسای سازمان‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و استاندارد با همتایان پاکستانی به امضا رسید.
حضور رئیسی در قلب فرهنگی پاکستان
سید ابراهیم رئیسی و اعضای هیات همراه صبح امروز به همراه وزیر مسکن پاکستان اسلام‌آباد را به مقصد لاهور مرکز ایالت پنجاب پاکستان ترک کرد. شهر لاهور امروز به مناسبت سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران تعطیل اعلام شده و مسئولان دولت ایالتی برای تسهیل تردد هیات ایرانی همزمان فعالیت تمامی مراکز آموزشی، ادارات دولتی و خصوصی را نیز تعطیل اعلام کردند. برنامه رئیسی در قلب فرهنگی پاکستان، بازدید از آرامگاه اقبال لاهوری شاعر و فیلسوف پاکستانی ، حضور در مسجد تاریخی پادشاهی، بازدید از برخی اماکن فرهنگی و حضور در نشستی در یکی از قدیمی ترین دانشگاه های این کشور اعلام شده است.
تاکید رسانه ها بر هدف تنش زدایی از روابط در سفر رئیسی
نخستین سفر رئیس جمهور ایران به پاکستان مورد توجه رسانه های بین المللی نیز قرار گرفت.
رسانه آلمانی «دویچه‌وله» در این باره نوشت : ایران و پاکستان به عنوان دو کشور همسایه با اکثریت مسلمان به دنبال بهبود روابط پس از حملات نظامی بی سابقه در اوایل سال جاری هستند. دفتر «شهباز شریف» نخست وزیر پاکستان، اعلام کرده که هر دو کشور در مورد پیشبرد روابط دوجانبه تکاپوی دیپلماتیک از خود نشان داده و بر لزوم تلاش های مشترک برای مبارزه با تروریسم توافق دارند.
آسوشیتدپرس پاکستان درباره سفر رئیسی به پاکستان نوشت : هدف اصلی از سفر رئیسی به اسلام آباد در وهله اول کاهش تنش‌های بین دو کشور است. «آصف علی زرداری» رئیس جمهوری پاکستان در شبکه اجتماعی «ایکس» در پیامی درباره این سفر نوشته است: «ما از مسیر روابط دوجانبه ابراز خرسندی و توافق کردیم که گفت وگو و همکاری خود را برای تقویت روابط موجود بیشتر تقویت کنیم. پاکستان و ایران به دین، تاریخ و فرهنگ مشترک پیوند خورده اند.
روزنامه «هندوستان تایمز» در گزارشی نوشت که سفر رئیس جمهوری ایران در حالی به پاکستان انجام می‌شود که تنش ها میان کشورش و اسرائیل افزایش یافته است.
روزنامه «واشنگتن پست» نیز هدف اصلی دیدار روسای جمهور دو کشور ایران و پاکستان را به منظور رفع شکاف دیپلماتیک بین دو کشور وتقویت همکاری های اقتصادی و امنیتی دانست.
ایران و پاکستان
مزاحمی به نام آمریکا در مسیر توسعه رابطه اقتصادی دوجانبه
رسانه پاکستانی DAWN نیز در گزارشی درباره اهمیت سفر رئیس جمهور ایران نوشت: سفر رئیسی به پاکستان با تشدید تنش ها در خاورمیانه پس از حمله موشکی و پهپادی بی سابقه ایران به اسرائیل در تلافی حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق انجام شد. با وجود آنکه گفته می شود اسرائیل یک حمله به پایگاه نظامی در اصفهان را اجرایی کرده اما ایران آن را کم اهمیت جلوه داده و نشان داده که برنامه ای برای تشدید تنش ندارد. در جریان این تبادل حمله میان ایران و اسرائیل، پاکستان از همه طرف‌ها در خاورمیانه خواست تا “حداکثر خویشتنداری را به خرج دهند و به سمت کاهش تنش حرکت کنند”.
سفر رئیسی همچنین از آنجایی که پاکستان و ایران به دنبال بهبود روابط پس از حملات موشکی در ژانویه هستند، مهم است. تهران در همان هفته ای که عراق و سوریه را هدف قرار داد، حملاتی را علیه یک گروه ضد ایرانی در پاکستان انجام داد. پاکستان با حمله به “اهداف شبه نظامی” در استان سیستان و بلوچستان پاسخ داد. هر دو کشور در گذشته یکدیگر را به پناه دادن به شبه نظامیان متهم کرده اند. پاکستان همچنین روی یک پروژه گازی مشترک با ایران برای حل بحران طولانی مدت انرژی که رشد اقتصادی آن را تضعیف کرده ، حساب باز کرده است. خط لوله 7.5 میلیارد دلاری گاز ایران و پاکستان که برای تغذیه نیروگاه های پاکستانی در نظر گرفته شده بود، در مارس 2013 با هیاهوی زیادی افتتاح شد. با این حال، این پروژه بلافاصله پس از تحریم های بین المللی علیه ایران دچار رکود شد. تهران بخش خود را از این خط لوله 1800 کیلومتری ساخته است که در نهایت میادین گازی پارس جنوبی خود را به نوابشاه متصل می کند. در ماه فوریه، دولت موقت پاکستان ساخت 80 کیلومتری خط لوله را تصویب کرد تا از پرداخت میلیاردها دلار جریمه به ایران به دلیل سال‌ها تاخیر جلوگیری کند. واشنگتن هشدار داده است که پاکستان ممکن است با تحریم های آمریکا مواجه شود و گفته که واشنگتن از اجرایی شدن این پروژه حمایت نمی کند.
برنامه مشترک برای مقابله با تروریسم
وب سایت عرب نیوز در باره تفاهم های صورت گرفته در این سفر نوشت: وزرای کشور پاکستان و ایران روز دوشنبه تصمیم گرفتند «سازمان های تروریستی» را در کشورهای متبوع خود ممنوع کنند. پاکستان و ایران علیرغم تعدادی از پیمان‌های تجاری، سابقه روابط پرتنشی داشته‌اند و اسلام‌آباد از نظر تاریخی به عربستان سعودی و ایالات متحده نزدیک‌تر است. پاکستان و ایران اغلب بر سر بی ثباتی در مرزهای مشترک خود با هم اختلاف دارند، و هر دو کشور به طور معمول یکدیگر را به عدم مقابله جدی با گروه های شبه نظامی متهم می کنند. تنش ها در ژانویه زمانی که پاکستان و ایران حملات هوایی را مبادله کردند، افزایش یافت. از آن زمان، هر دو طرف به توافق های موجود میان دو طرف برای کاهش تنش مراجعه کرده و روابط دوجانبه را احیا کرده اند.
محسن نقوی وزیر کشور پاکستان و احمد وحیدی همتای ایرانی وی روز دوشنبه در اسلام آباد دیدار و درباره مسائل دوجانبه و موضوعات مورد علاقه طرفین گفتگو کردند. براساس گزارش های رسیده هر دو طرف به طور اصولی تصمیم گرفتند که فعالیت سازمان های تروریستی را در کشورهای مربوطه خود ممنوع کنند.دو طرف در مورد یک برنامه اقدام مشترک برای مقابله با تهدید تروریسم که یک مشکل مشترک است، با بهبود بیشتر حمایت متقابل و تبادل اطلاعاتی به توافق رسیدند.
رابطه حسنه با تهران برای اسلام آباد یک ضرورت است
الجزیره در گزارشی درباره وضعیت روابط ایران و پاکستان در میانه سفر رئیس جمهور ایران به این کشور نوشت: ایران و پاکستان سابقه روابط ناخوشایند هم دارند و هر دو یکدیگر را به ناتوانی در مهار گروه‌های مسلح متهم می‌کنند. تنش های مرزی در ژانویه زمانی که ایران حملات هوایی را در مرز پاکستان انجام داد تشدید شد. رسانه دولتی ایران گفت که این حمله دو پایگاه گروه مسلح جیش العدل را هدف قرار داده است. پاکستان نیز با شلیک موشک به خاک ایران و فراخواندن سفیر خود از تهران به تلافی آن اقدام کرد. اما دو همسایه تصمیم گرفتند تنش ها را کاهش دهند و تهران دیپلمات ارشد خود ( وزیر خارجه ) را به اسلام آباد فرستاد تا روابط را بهبود بخشد. دو کشور توافق کردند که با “خطر تروریسم” به ویژه در منطقه مرزی مقابله کنند. نکته جالب توجه این است که این تبادل حمله در روزهایی که در پاکستان دولت موقت در راس کار بود صورت گرفت. محمد فیصل، دانش آموخته دکترا در دانشگاه فناوری سیدنی که متخصص سیاست خارجی پاکستان است، گفت: بنابراین آنچه ایرانیان نشان داده بودند این بود که پس از روی کار آمدن دولت جدید، می‌توان دیداری برای ترمیم روابط و بازسازی اعتماد داشت.
چرا رابطه پاکستان و ایران حیاتی است؟
تحلیلگران سیاست خارجی در پاکستان علیرغم تنش های مرزی از تعامل مجدد با ایران حمایت کرده اند. پاکستان با هند و افغانستان دارای مرزهای مشکل است. ملیحه لودی، دیپلمات کهنه کار پاکستانی به الجزیره می گوید که داشتن یک رابطه عادی و باثبات با ایران برای پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و همچنان هست.
اسلام آباد و تهران به دنبال تقویت تجارت دوجانبه هستند که در حال حاضر بیش از 2 میلیارد دلار است. محمد فیصل در این باره به الجزیره می گوید: تجارت غیررسمی قابل توجهی بین دو کشور از جمله گاز مایع (LPG) و نفت خام وجود دارد. ایران همچنین برق استان بلوچستان و دیگر مناطق مرزی پاکستان را تامین می کند.
در اردیبهشت 1392، شریف و رئیسی اولین بازارچه مرزی در گذرگاه مرزی مند-پیشین را افتتاح کردند. علاوه بر این، این دو همسایه روابط فرهنگی و مذهبی نزدیکی دارند و سالانه ده‌ها هزار نفر از اقلیت شیعه پاکستانی برای زیارت به ایران می‌روند.
با این حال، برخی از کارشناسان پاکستانی معتقدند که پیوندهای فرهنگی مشترک و یک مرز طولانی – 900 کیلومتر (559 مایل) – به مبادلات مردم با مردم و روابط تجاری عمیق تبدیل نشده است. برهمین اساس تجارت دو کشور بیشتر خارج از حوزه رسمی است و سفر به گردشگری مذهبی محدود می شود.
رئیس جمهور ایران در آستانه سفر خود برای تجارت دوجانبه 10 میلیارد دلار هدف گذاری کرد و گفت: سطح روابط اقتصادی دو کشور با سطح روابط سیاسی برابری نمی کند. در اگوست گذشته، آنها هدف تجاری دوجانبه را 5 میلیارد دلار تعیین کرده بودند.
واکنش پاکستان به تنش‌های ایران و اسرائیل چگونه بوده است؟
در 14 آوریل، یک روز پس از حملات ایران به اسرائیل، وزارت خارجه پاکستان بیانیه ای صادر کرد و خواستار کاهش تنش شد. این بیانیه این رویدادها را «پیامدهای فروپاشی دیپلماسی» خواند. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «این اتفاق ها بر پیامدهای «وخیم» در مواردی تأکید می‌کند که شورای امنیت سازمان ملل قادر به انجام مسئولیت‌های خود در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی نیست. پاکستان بر ضرورت تلاش های بین المللی برای جلوگیری از خصومت های بیشتر در منطقه و برقراری آتش بس در غزه تاکید دارد. اکنون تثبیت وضعیت و بازگرداندن صلح بسیار ضروری است. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم حداکثر خویشتنداری را به کار گیرند.»
پاکستان اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و کانال های ارتباطی مستقیم با آن ندارد. در سال‌های اخیر، حدس و گمان‌های فزاینده‌ای در مورد فشار کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر پاکستان برای ایجاد تغییراتی در سیاست خود درباره فلسطین وجود داشته اما به نظر نمی رسد که این فشارها بر موضع اسلام آباد تاثیری گذاشته باشد.
