حالا یکی دیگر از کشورهایی که بعد از حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران (سال 96) رابطه با ایران را قطع کرده بود؛ بازگشت / قبل از این هم نیروهای واکنش سریع (طرف مقابل در جنگ داخلی سودان) مدعی سرنگونی پهپادهای انتحاری شده بود که از سوی ارتش علیه آنها استفاده می شود. براساس این ادعا، این پهپادها شبیه پهپادهای تولیدی ایران بودند.
همبستگی ؛ رضا غبیشاوی – با سفر وزیر خارجه سودان به تهران روابط دو کشور بعد از 8 سال به حالت عادی بازگشت.
“علی صادق” وزیر خارجه سودان روز دوشنبه علاوه بر دیدار با همتای ایرانی حسین امیرعبداللهیان، با ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری نیز دیدار و گفتگو داشت. در این دیدارها دوطرف براحیای روابط دیپلماتیک دوجانبه تاکید کردند.
حالا یکی دیگر از کشورهایی که بعد از حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران (سال 96) رابطه با ایران را قطع کرده بود؛ بازگشت.
ایران و سودان ؛ از قطع تا وصل روابط
در دی ماه سال 1394 (2016) به دنبال حمله معترضان به سفارت عربستان سعودی در تهران و به آتش کشیدن آن، مقامات سعودی روابط با ایران را قطع کردند. کشورهای بحرین، سودان، سومالی، جیبوتی، مالدیو و قمر (کومور) هم با حمایت از ریاض، در اقدامی مشابه از قطع روابط با تهران خبر دادند. بعد از بحرین، مهمترین کشور این گروه سودان بود. آنها سفارت ایران در کشور خود را تعطیل و سفیر ایران را هم اخراج کردند.
کشورهای قطر، امارات و کویت هم با فراخواندن سفیر خود، سطح روابط با ایران را کاهش دادند. همه این کشورها در سال های اخیر، سطح روابط را دوباره به حالت عادی / سفیر بازگرداندند.
دیدار وزیران خارجه ایران و سودان در تهران / بهمن ۱۴۰۲
دیدار وزیران خارجه ایران و سودان در تهران
حالا بعد از گذشت 8 سال از آن حادثه و عادی سازی موفق روابط ایران و سعودی با میانجیگری چین در اسفند 1401، نوبت به عادی سازی روابط ایران و سودان رسید. حالا روابط ایران با همه کشورهایی که به حمایت از سعودی، رابطه را قطع کرده بودند دوباره برقرار شده به جز بحرین . البته خبرهای غیررسمی درباره تماس های دو طرف برای عادی سازی روابط حکایت می کند از جمله نشانه های آن می توان به توقف حملات علیه یکدیگر در منامه و تهران پرداخت.
قطع روابط تهران – خارطوم در دوره ریاست جمهوری عمرالبشیر در سودان رخ داد. عمرالبشیر برای سال ها متحد نزدیک جمهوری اسلامی بود و دو کشور در زمینه های مهم همکاری و همسویی داشتند اما ناگهان عمرالبشیر با دور شدن از تهران، به محور ریاض نزدیک شد و در خط مقابل ایران، قرار گرفت. دلیل این چرخش خود یکی از نقاط مبهم است. مثلا در آن زمان سودانی ها، سفارت ایران را به تبلیغ تشیع در کشورشان متهم کردند اتهامی که از سوی مقامات تهران رد شد.
دیدار محمود احمدی‌نژاد و عمرالبشیر رؤسای جمهوری ایران و سودان در تهران . ۱۳۸۵
دیدار محمود احمدی‌نژاد و عمرالبشیر رؤسای جمهوری ایران و سودان در تهران . ۱۳۸۵
به عنوان مثال وقتی سال 2009 / تیر 89 حکم بین المللی بازداشت عمرالبشیر رئیس جمهوری سودان صادر شد ایران از جمله کشورهایی بود که با رد این حکم، از عمرالبشیر تمام عیار حمایت کرد.
عمرالبشیر به اتهام دخالت در کشتار منطقه دارفور (غرب سودان) حکم بازداشت او از سوی دادگاه بین المللی صادر شد.
وقتی 22 تیر89 این حکم صادر شد در تهران نشست بین المللی با حضور شماری از مقامات خارجی به میزبانی علی لاریجانی رئیس وقت مجلس در حال برگزاری بود که ناگاه لاریجانی تصمیم گرفت همان شب و در پایان نشست، خود به همراه همه میهمانان خارجی با هواپیمای اختصاصی راهی خارطوم شوند و بلافاصله با عمرالبشیر دیدار و از او اعلام حمایت کردند.
عمرالبشیر به مدت 30 سال در راس حکومت سودان بود اما در سال 2019 در کودتای نظامی برکنار شد
عمرالبشیر
عمرالبشیر بعد از این حکم، به دلیل نگرانی از بازداشت و فشارهای بین المللی، سفرهای خارجی اش را محدود کرد. او قبل از حکم دو سفر به تهران داشت و بعد از آن هم دو بار دیگر به ایران قدم گذاشت. اولی در سال 90 بود که همان زمان در عصرایران در یادداشتی از مقامات ایرانی خواستم مانع از سفر او شوند چرا که متهم به نقض حقوق بشر و دخالت در کشتار مردم دارفور است.
در سال 92 هم وقتی عمرالبشیر می خواست برای حضور در مراسم تحلیف حسن روحانی به ایران سفر کند؛ عربستان سعودی به هواپیمای حامل او اجازه عبور از آسمان این کشور را نداد و این سفر انجام نشد.
دولت عمرالبشیر در جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن (حوثی های یمن – انصارالله) در سال 2015، مشارکت داشت و به یمن نیروی زمینی اعزام کرد که منجر به کشته شدن و اسارت شمار زیادی از نیروهای آنها شد.
سودان در سال 2019 شاهد کودتای موفق نیروهای مسلح علیه حکومت عمرالبشیر رئیس جمهوری وقت بود و به 30 سال حکمرانی او پایان داد. کودتا در پی اعتراضات سیاسی دموکراسی خواهانه و تظاهرات گسترده خیابانی صورت گرفت. با خلع عمرالبشیر از قدرت، مانع اصلی در برابر ازسرگیری روابط ایران و سودان از میان رفت اما بعد از اعتراضات و کودتا، سودان وارد بحران سیاسی و جنگ داخلی شد.
سودان در همه سال هایی که رویارویی ایران – سعودی ادامه داشت در کنار ریاض بود اما با عادی سازی روابط تهران – ریاض، سودان هم در مسیر بازگشت روابط با ایران قرار گرفت.
سودان در جنگ داخلی
سودان در سال 2019 به دنبال اعتراضات سیاسی دموکراسی خواهانه شاهد کودتای نظامی و پایان دادن به 30 سال حکمرانی عمرالبشیر رئیس جمهوری این بود. در پی این کودتا، ابتدا میان نظامیان و سیاستمداران بر سر اداره کشور اختلاف به وجود آمد و ارتش با کودتای مجدد، نخست وزیر غیرنظامی را برکنار کرد و کنترل کابینه را به دست گرفت.
بعد از آن میان سران نظامی کشور اختلاف بروز کرد و به جنگ مسلحانه میان دو طرف منجر شد که تاکنون ادامه دارد. هم اکنون ریاست حکومت سودان برعهده ژنرال عبدالفتاح برهان فرمانده نیروهای مسلح و ارتش است. جنگ داخلی میان ارتش به فرماندهی ژنرال عبدالفتاح سلطان (رئیس حکومت) و نیروهای واکنش سریع به فرماندهی ژنرال محمد حمیدتی است. گرچه جنگ داخلی ادامه دارد اما فرمانده ارتش دست بالاتر را دارد ولی هنوز نتوانسته طرف مقابل را شکست دهد.
ژنرال برهان (راست ) فرمانده ارتش و رئیس حکومت سودان – ژنرال حمیدتی فرمانده نیروهای واکنش سریع سودان – این دو هم اکنون در سودان مشغول جنگ داخلی هستند.
ژنرال برهان و ژنرال حمیدتی
در حال حاضر در سودان، فرمانده ارتش و نیروهای مسلح، همزمان رئیس حکومت است و کابینه زیرنظر او فعالیت می کند. فرودگاه پایتخت خارطوم از زمان آغاز جنگ داخلی برای پروازهای داخلی و خارجی بسته شده و با شرایط غیرعادی سیاسی – اقتصادی و امنیتی روبه رو است.
فرمانده ارتش و رئیس حکومت سودان، از سوی جامعه جهانی و کشورهای منطقه مورد تایید است و به رسمیت شناخته می شود. با این حال برخی کشورها از جمله امارات به صورت چراغ خاموش و پنهانی از نیروی “واکنش سریع” (طرف دوم جنگ داخلی) حمایت می کنند. در نتیجه سودان نیز این امکان را دارد که به صحنه جنگ نیابتی کشورهای منطقه تبدیل شود.
نقشه سودان
ایران در جنگ داخلی سودان تاکنون دخالت مستقیم یا نقش آفرینی نکرده است. ایران دولت مستقر در خارطوم به ریاست فرمانده ارتش یعنی عبدالفتاح برهان را به عنوان دولت قانونی این کشور به رسمیت می شناسد. در حاشیه نشست اخیر سران کشورهای اسلامی در جده عربستان سعودی با موضوع جنگ غزه، سران ایران و سودان (ابراهیم رئیسی و عبدالفتاح برهان ) دیدار کردند. وزیران خارجه دو کشور هم تماس هایی داشتند.
برخی رسانه ها و تحلیلگران غربی گفته اند ایران به دنبال حمایت از دولت برهان در سودان از طریق ارسال تسلیحات و تجهیزات نظامی برای این کشور است. این خبر تاکنون تایید یا رد نشده است.
قبل از این هم نیروهای واکنش سریع (طرف مقابل در جنگ داخلی سودان) مدعی سرنگونی پهپادهای انتحاری شده بود که از سوی ارتش علیه آنها استفاده می شود. براساس این ادعا، این پهپادها شبیه پهپادهای تولیدی ایران بودند.
در گذشته و هنگامی که روابط تهران – خارطوم نزدیک بود رسانه های غربی، سودان را یکی ازمسیرهای انتقال سلاح از سوی ایران برای حماس و دیگر گروه های فلسطینی در غزه می دانستند.
سودان در آن سال ها، بارها با حملات هوایی اسرائیل روبه رو شد. منابع غربی در آن زمان می گفتند هدف این حملات کارخانه های ساخت تسلیحات ایران در سودان بوده است. می توان پیش بینی کرد هم اکنون بعد از بازگشت روابط، چنین همکاری هایی میان دوطرف در زمینه همکاری دفاعی ازسرگرفته شود.
سودان و اسرائیل
سودان بعد از کودتا از جمله کشورهایی بود که در سال 2020 با اسرائیل توافق صلح امضا کرد و دو طرف یکدیگر را به رسمیت شناختند. این توافق در چارچوب پیمان ابراهیم صورت گرفت که براساس آن اسرائیل با میانجیگری امریکا با 4 کشور عربی امارات، بحرین، مراکش و سودان رابطه برقرار کرد. با این حال بعد از این روابط سودان – اسرائیل ارتقا نیافت و تنها وزیر خارجه اسرائیل یک سفر به خارطوم داشت.
عادی سازی روابط با سودان برای تل آویو از اهمیت بسیاری برخوردار است. سودان یکی از مهمترین کشورهای حامی فلسطین و گروه های مقاومت فلسطینی به شمار می اید. سودان از جمله معدود کشورهایی است که حماس در آنها دفتر نمایندگی داشت و سران حماس (از جمله خالد مشعل ) به این کشور رفت و آمد داشتند. عمرالبشیر هم نظامی و مالی و سیاسی از آنها حمایت می کرد.
در شرایط فعلی، روابط سودان و اسرائیل یکی از موانع در روابط سودان – ایران به شمار خواهد آمد با این حال تهران سعی می کند خارطوم را از طریق مشوق هایی به دور شدن از اسرائیل ترغیب کند.
آینده روابط ایران و سودان
اینده روابط ایران و سودان چگونه خواهد بود؟ رابطه سودان – ایران تحت تاثیر روابط ایران – عربستان سعودی است. تا زمانی که این روابط در سطح خوبی باشد می توان انتظار داشت رابطه با خارطوم هم دوام داشته باشد.
از سوی دیگر دولت فعلی سودان با بحران و مشکلات سیاسی – امنیتی و اقتصادی و جنگ داخلی روبه رو است.
ایران از امکاناتی اقتصادی سیاسی تسلیحاتی برخوردار است و دولت سودان هم هم اکنون در همه زمینه با مشکلات زیادی روبه رو و نیازمند کمک است.
به عنوان مثال سودان می تواند خریدار نفت و محصولات نفتی ایران با شرایط مناسب باشد.
بازگشت روابط ایران – سودان بعد از 8 سال / از عمرالبشیر تا ژنرال برهان
ایران یکی از کشورهای تولیدکننده مهمات، تجهیزات و تسلیحات نظامی و دفاعی کارآمد، تاثیرگذار و ارزان قیمت است.
سودان دارای روابط اقتصادی گسترده ای با امریکا نیست و همین موضوع می تواند فضای مناسبی را برای مراودات اقتصادی با سودان فراهم کند گرچه سودان در برابر تهدیدها و فشارهای امریکا به شدت آسیب پذیر است و با کوچکترین هشداری، عقب نشینی خواهد کرد.
سودان در کنار مصر بیشترین ساحل را در سمت آفریقایی دریای سرخ دارد. در حالی که این دریا شاهد حملات حوثی های یمن به کشتی های مرتبط با اسرائیل و کشتی های امریکایی و انگلیسی و همزمان جنگ میان ارتش امریکا و انگلیس و حوثی های یمن است. سودان به دلیل بحران سیاسی و جنگ داخلی، تاکنون از ورود به بحران دریای سرخ خودداری کرده است.
