سفر تاریخی رئیس جمهوری اسلامی ایران به عراق با دعوت رسمی و در روز روشن در حالی انجام شد که چندی پیش دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بدون رعایت آداب دیپلماتیک و در تاریکی شب به این کشور سفر کرده بود.
به گزارش ایرنا، حجت السلام و المسلمین حسن روحانی صبح امروز دوشنبه و پیش از عزیمت به عراق اظهارداشت:«رابطه ایران و عراق با یک کشور اشغالگر همچون آمریکا قابل مقایسه نیست؛آمریکا کشور اشغالگر و در منطقه منفور است».این سخنان در ابتدای سفر سه روزه به عراق تفاوت های نگاه و نوع کنشگری ایران و آمریکا را در قبال دولت و ملت عراق نشان می دهد.
چهار ماه پس از سفر «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق به تهران،«حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران صبح امروز دوشنبه (20 اسفند97)عازم بغداد شد؛ سفری که از دید ناظران مسائل منطقه خاورمیانه بسیار حائز اهمیت است و می تواند در روابط دو کشور و حتی تعاملات منطقه ای تاریخ ساز باشد.
عراق پس از شکست داعش در حال بازسازی سیاسی و اقتصادی است؛در چنین شرایطی عمده ترین سمت سوی دولت عراق کاهش تنش در مناسبات خارجی و ایجاد اعتماد و اطمینان برای جلب سرمایه مورد نیاز برای بازسازی اقتصاد آسیب دیده از افراط گرایی و تروریسم است.
در حالی که جمهوری اسلامی ایران در تمام سال های مبارزه مردم عراق با گروه های تروریستی- تکفیری داعش در کنار دولت و ملت عراق بوده و با پایمردی خود و همراهی و کمک های غیر قابل انکار ایران توانست بر تروریسم پیروز شود، و با وجود این که دولت های سابق آمریکا تا حدودی پذیرفته بودند که عراق را به کانون تنش با دیگران تبدیل نکنند،به نظر می رسد آمریکای ترامپ بدون توجه به واقعیات تصمیم گرفته عراق را به عرصه هماوردی با ملت ایران تبدیل کند بدون توجه به این مهم که این سیاست چه آسیب ها و پیامدهایی برای امنیت عراق و منطقه داشته باشد.
از سوی دیگر برخی کشورهای منطقه هم که نتوانستند با حمایت از تروریست ها و دمیدن بر آتش ترور و تفرقه به اهداف خود دست یابند امروز با وعده و وعیدهای اقتصادی به دنبال دور کردن دو ملت ایران و عراق از یکدیگر هستند.
طی ماه ها و روزهای اخیر رفت و آمدهای دیپلماتیک میان تهران و بغداد روند رو به رشدی یافته است،سفر سه روزه روحانی در پاسخ به سفر رسمی برهم صالح رئیس جمهور عراق است که 26 آبان 97 به تهران سفر کرد.
در جریان سفر برهم صالح به تهران رئیس جمهور کشورمان از امکان و ضرورت افزایش مبادلات تجاری ایران و عراق تا سقف 20 میلیارد دلار سخن به میان آورد، مبادلاتی که در حال حاضر ارزش آن به حدود 12میلیارد دلار می رسد.امروز هم رئیس جمهوری پیش ازعزیمت به بغداد مجددا دستیابی به سطح 20 میلیارد دلاری روابط تجاری تهران – بغداد را مورد تاکید قرار داد.
واقع امر این است که روابط ایران وعراق نه فقط از منظر مشترکات مذهبی،تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، بلکه به رسم همسایگی و همجواری از لحاظ مصالح ملی و منطقه ای، روابطی خاص، ویژه و منحصر به فرد است.ایران روابط ریشه داری با کردها، شیعیان و اهل سنت عراق دارد.همکاری بیش از 30 ساله ایران و عراق در مبارزه با استبداد و استقرار امنیت دراین کشور، مثال زدنی است؛ پیوستگی فرهنگی و دینی دو ملت که بویژه در بویژه در راهپیمایی با شکوه اربعین نمود می یابد، حاکی از این است که روابط ایران و عراق روابطی مردم پایه و مبتنی اشتراکات عمیق فرهنگی و مذهبی است.شاهد مثال عمق مناسبات دو ملت سفر بیش از 2 میلیون زائر ایرانی در بازه زمانی یک ماهه، و تردد 7 تا 8 میلیون نفر بین دو کشور در طول سال است.
همین جاذبه کافی است تا توسعه و تقویت روابط مرزی، زیرساخت های سفر و ترانزیت مورد توجه مسئولان حوزه حمل و نقل قرار گیرد در همین راستا مقدمات اتصال راه آهن شلمچه به بصره مهیا شده است و با تمهیدات وزارت دارایی عراق، شرکت پیمانکار ایرانی می تواند کار خود را شروع کند. با تکمیل 35 کیلومتر خط آهن مورد نظر، روند انتقال محموله های تجاری و مسافر میان دو کشور بویژه در ایام اربعین حسینی تسهیل خواهد شد.
هم مرز و هم اقلیم بودن اگر چه یک ظرفیت و فرصت مشترک است، اما در سالیان اخیر چالش هجوم ریزگردها موجب رنج مردم دو کشور را فراهم کرده است.مشکلی که در صورت عدم توجه و برنامه ریزی برای مهار آن ،ابعاد منطقه ای و بحرانی به خود خواهد گرفت. در این زمینه اگر چه بارها کارشناسان و مقامات دو کشور در مورد آن سخن گفته اند و رییس جمهوری نیز بارها بر لزوم حل آن تاکید کرده است، اما سفر رئیس جمهور روحانی می تواند زمینه ساز حل و فصل این مشکل زیست محیطی شود.
این در حالی است که برهم صالح رییس جمهوری عراق در جریان سفر چهار ماه قبل خود به تهران وعده داده بود «شخصا این موضوع را پیگیری می کند تا همان طور که دو کشور با کمک یکدیگر موفق شدند مردم را از رنج داعش نجات دهند، اکنون نیز با کمک یکدیگر مردم دو کشور را از رنج ریزگردها رهایی و نجات دهند.»
لایروبی اروند رود مساله دیگری است که می تواند روی میز گفت و گوهای دو جانبه مقامات ایران و عراق در بغداد قرار گیرد؛ آبادانی آبادان،خرمشهر، بصره و فاو در دو سوی این رود پربرکت گرو تسریع و اجرایی شدن توافقات هیات های عالیرتبه حاضر در سفر بغداد خواهد بود.
ایجاد یک «منطقه آزاد تجاری مشترک» از مهمترین توافقات نشست آبان ماه هیات های عالیرتبه دو کشور در تهران بود و در مذاکرات کمیسیون مشترک دو کشور نیز درباره آن تصمیم گیری شد . این طرح در جریان سفر دکتر روحانی نیز مورد توجه قرارمی گیرد.راه اندازی این منطقه اگر به ایجاد صنایع مشترک منجر شود، قطعا آثار اقتصادی و تجاری ارزشمندی برای مردم منطقه، تجار و فعالان اقتصادی به ویژه مرزنشینان به همراه خواهد داشت.
در کنار این ها، درهم تنیدگی روابط اقتصادی و سیاسی دو کشورهمسایه و هم مرز، آن هم با شرایط و موقعیت عراق و ایران در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، بیانگر این مطلب است که امنیت و توسعه عراق، امنیت و توسعه ایران بوده و باید با تلاش مشترک دو کشور و جلب مشارکت فعال سایر همسایگان، امنیت و ثبات منطقه تقویت شود.
در همین چهارچوب یکی از محورهای اصلی مذاکرات مقامات بلندپایه حاضر در سفر به عراق می تواند گفت و گو برای پایان جنگ های ویرانگر در یمن،ایجاد ثبات و امنیت در سوریه و کل منطقه باشد.
در هر صورت و در شرایطی که برخی بازیگران فرامنطقه ای و منطقه ای به دنبال کاهش سطح روابط دو ملت و دور کردن ایران و عراق از یکدیگر هستند، پیام روشن سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به بغداد اراده جدی دو کشور برای تعمیق مناسبات در دوره پساداعش و همکاری برای ساختن دوباره عراقی است که از تروریسم و افراط گرایی رها شده است.
طی ماه های اخیر تلاش های مذبوحانه ای برای دور کردن دو ملت از یکدیگر انجام شد است و برای نیل به این هدف از همه ابزارهای ممکن از جمله ابزارهای زبانی، قومی و مذهبی، اختلافات مرزی،محیط زیستی بهربرداری کردند.
اما منافع ملی ایران درعراق با ثبات، امن و توسعه یافته است؛از دید جمهوری اسلامی ایران، عراق «نه میدانی برای کشمکش اراده‌های متناقض» و نه میدانی برای جولان دادن نیروهای نظامی بیگانه و سلطه طلب است .با اتکا به همین رویکرد اصولی است که مقامات ایرانی نه در تاریکی شب، بلکه در روشنایی روز به عراق سفر می کنند . بر این اساس می توان ادعا کرد علیرغم رفتارهای ایذایی برخی بازیگران و رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای روابط ایران و عراق آینده روشنی پیش رو دارد.
